Przedawnienie roszczeń wspólnoty w przypadku nabycia lokalu w spadku

[piotrusb]

Wyrok Sądu Rejonowego w Gdyni z dnia 11 października 2021 r., sygn. akt I C 325/21.

Powodowa wspólnota wywodziła swoje roszczenie z art. 13 ust. 1 i art. 15 ust. 1 ustawy z dnia 24 czerwca 1994 roku o własności lokali (dalej jako: ustawa o własności lokali, u.w.l.). Zgodnie z treścią tego przepisu właściciel ponosi wydatki związane z utrzymaniem jego lokalu, jest obowiązany utrzymywać swój lokal w należytym stanie, przestrzegać porządku domowego, uczestniczyć w kosztach zarządu związanych z utrzymaniem nieruchomości wspólnej, korzystać z niej w sposób nie utrudniający korzystania przez innych współwłaścicieli oraz współdziałać z nimi w ochronie wspólnego dobra. Zgodnie natomiast z brzmieniem art. 14 pkt 1-5 przywołanej ustawy na koszty zarządu nieruchomością wspólną składają się w szczególności wydatki na remonty i bieżącą konserwację, opłaty za dostawę energii elektrycznej i cieplnej, gazu i wody, w części dotyczącej nieruchomości wspólnej, oraz opłaty za antenę zbiorczą i windę, ubezpieczenia, podatki i inne opłaty publicznoprawne, chyba że są pokrywane bezpośrednio przez właścicieli poszczególnych lokali, wydatki na utrzymanie porządku i czystości, wynagrodzenie członków zarządu lub zarządcy. Jak stanowi natomiast przepis art. 15 ust. 1 ustawy o własności lokali, na pokrycie kosztów zarządu właściciele lokali uiszczają zaliczki w formie bieżących opłat, płatne z góry do dnia 10. każdego miesiąca. Powyższy termin ma charakter ustawowy i w związku z tym dla wymagalności poszczególnych świadczeń okresowych nie jest potrzebne wezwanie do zapłaty.

W niniejszej sprawie stan faktyczny między stronami pozostawał bezsporny. Przede wszystkim pozwana nie kwestionowała, że z chwilą śmierci A. K. stała się właścicielem przedmiotowego lokalu mieszkalnego, z czym wiąże się ustawowy obowiązek ponoszenia kosztów zarządu nieruchomością wspólną oraz wydatków związanych z utrzymaniem lokalu, zgodnie z treścią art. 13-14 ustawy o własności lokali. Zasadnicza oś sporu między stronami zasadzała się na przedawnieniu roszczenia objętego pozwem, dopuszczalności podniesienia przez pozwaną zarzutu przedawnienia, wreszcie na prawidłowości i dopuszczalności odliczenia przez pozwaną kwoty rozliczeń zaliczek na poczet kosztów zarządu nieruchomością wspólną.

W pierwszej kolejności należało zauważyć, że ugruntowany w doktrynie i orzecznictwie jest pogląd, że wniosek o stwierdzenie nabycia spadku nie stanowi czynności przerywającej bieg terminu przedawnienia zgodnie z art. 123 k.c. Nie przerywa biegu przedawnienia wniosek o stwierdzenie nabycia spadku, gdyż przedmiotem takiego postępowania jest ustalenie sukcesji generalnej prawa spadkodawcy, a nie ochrona konkretnej wierzytelności. Postanowienie o stwierdzenie nabycia spadku ma charakter deklaratoryjny. Wynika to wprost z norm przepisów art. 924 k.c., zgodnie z którym spadek otwiera się z chwilą śmierci spadkodawcy oraz art. 925 k.c. wedle którego spadkobierca nabywa spadek z chwilą otwarcia spadku; a także stanowiska judykatury ( vide: postanowienie Sądu Najwyższego z dnia 23 stycznia 2013 roku). Wobec tego za początek biegu terminu przedawnienia należało uznać dla każdej z zaliczek z osobna dzień jej wymagalności przypadający na 10. dzień miesiąca (art. 15 ust. 1 ustawy o własności lokali).

Sąd stanął na stanowisku, że należności wynikające z opłat czynszowo-eksploatacyjnych, jako roszczenia okresowe, przedawniają się w terminie 3- letnim ( vide: wyrok Sądu Najwyższego z dnia 8 października 2008 r. w sprawie o sygn.. akt V CSK 133/08). Zgodnie bowiem z treścią art. 118 k.c. jeżeli przepis szczególny nie stanowi inaczej, termin przedawnienia wynosi sześć lat, a dla roszczeń o świadczenia okresowe oraz roszczeń związanych z prowadzeniem działalności gospodarczej – trzy lata. Jednakże koniec terminu przedawnienia przypada na ostatni dzień roku kalendarzowego, chyba że termin przedawnienia jest krótszy niż dwa lata. Na uwadze należało mieć, że przed dniem 9 lipca 2018 roku koniec terminu przedawnienia nie przypadał na ostatni dzień roku kalendarzowego (art. 5 ust. 1 ustawy z dnia 13 kwietnia 2018 r. o zmianie ustawy - Kodeks cywilny oraz niektórych innych ustaw. W konsekwencji, mając na względzie treść przywołanych przepisów, roszczenia o zapłatę zaliczek na pokrycie kosztów zarządu nieruchomością wspólną: za okres od lipca 2014 r. do czerwca 2015 r. przedawniły się po upływie trzech lat od dnia ich wymagalności, za okres od lipca 2015 r. do grudnia 2015 r. przedawniły się z końcem 2018 r., wymagalne w 2016 r. – z końcem 2019 r., zaś należne za okres od stycznia do sierpnia 2017 r. – z końcem 2020 r.

Podkreślenia przy tym wymaga, że roszczenie o zapłatę zaliczek, o którym mowa w art. 15 ust. 1 ustawy o własności lokali, pozostaje roszczeniem o świadczenia okresowe również po dokonaniu rozliczenia przez wspólnotę mieszkaniową. W konsekwencji, nie dochodzi w takim przypadku do konwersji roszczenia okresowego w roszczenie o świadczenie jednorazowe, a wymagalność każdego z roszczeń należy ustalać na podstawie art. 15 ust. 1 ustawy o własności lokali, tym bardziej, że w wyniku dokonywanych rozliczeń nie wykreował się obowiązek zapłaty kwot przewyższających dotychczas ustalone zaliczki. Sąd podziela pry tym pogląd Sądu Okręgowego w Gdańsku, zgodnie z którym wierzytelność okresowa wspólnoty, obejmująca niezapłacone zaliczki nie przekształca się w wierzytelność równą rzeczywiście poniesionym w danym roku kosztom zarządu, nadal pozostaje świadczeniem okresowym, które nie dochodzone w odpowiednim czasie może ulec przedawnieniu (vide: wyrok Sądu Okręgowego w Gdańsku z dnia 2 marca 2011 r., sygn. akt III Ca 1461/10).

Nie sposób było uznać podniesionego zarzutu przedawnienia jako nadużycia prawa podmiotowego (art. 5 k.c.). Sąd w pełni podziela stanowisko Sądu Najwyższego zaprezentowane w uzasadnieniu wyroku z dnia 14 grudnia 2011 roku w sprawie o sygn. akt I CSK 238/11 (LEX nr 1129070), w którym Sąd Najwyższy zważył, że uznanie zarzutu przedawnienia za nadużycie prawa i uwzględnienie przez sąd przedawnionego roszczenia możliwe jest jedynie wyjątkowo, gdy indywidualna ocena okoliczności w rozstrzyganej sprawie wskazuje, iż opóźnienie w dochodzeniu przedawnionego roszczenia jest spowodowane szczególnymi przesłankami uzasadniającymi to opóźnienie i nie jest ono nadmierne, co nie ma miejsca w niniejszej sprawie. W doktrynie i orzecznictwie sądowym podkreśla się, że cel i funkcja instytucji przedawnienia w kodeksie cywilnym sprowadzają się do usunięcia stanu niepewności, gdy uprawniony przez bardzo długi czas nie wykonuje swoich praw podmiotowych, gdyż dłużnik nie może bezterminowo pozostawać w niepewności, co do swojej sytuacji prawnej. Potencjalne zagrożenie skutkami przedawnienia ma na celu mobilizację wierzyciela, by zrealizował przysługujące mu roszczenie, doprowadzając tym samym do zgodności stanu faktycznego z obowiązującym prawem ( vide: wyrok Sądu Apelacyjnego w Szczecinie z dnia z dnia 13 listopada 2017 roku, sygn. I ACa 501/17 LEX nr 2678123).

Powołując się na naruszenie art. 5 k.c. powódka nie wskazała, jakie postępowanie pozwanej doprowadziło do opóźnienia w złożeniu wniosku o stwierdzenie nabycia spadku lub przedłużenia postępowania spadkowego i nie przytoczyła żadnych dowodów na potwierdzenie tego. W szczególności wskazać należało, że postępowanie o stwierdzenie nabycia spadku prowadzone było z wniosku powódki złożonego dopiero w 2019 roku. Tymczasem spadkodawczyni zmarła w 2014 roku i już wówczas zarząd powódki wiedział o tym od mieszkańców. Postępowanie spadkowe zakończyło w następnym roku po złożeniu wniosku. Jego uczestnikiem była jedynie Gmina M. G.. Ze zgromadzonych w sprawie dowodów w żaden sposób nie wynika, aby za zwłokę w złożeniu wniosku o stwierdzenie nabycia spadku (5 lat po śmierci spadkodawczyni) w jakimkolwiek stopniu odpowiadała pozwana. Co więcej brak jest podstaw do uznania, że istniały obiektywne przeszkody uniemożliwiające złożenie tego wniosku przed upływem terminu przedawnienia. Powódka miała możliwość złożenia wniosku o stwierdzenie nabycia spadku znacznie wcześniej, zwłaszcza że jak wskazał świadek J. T., działania polegające na wywieszaniu ogłoszeń, próbach pozyskania kontaktu z rodziną zmarłej A. K. były bezskuteczne. Powódka nie czyniła starań o ustanowienie kuratora spadku. W ocenie Sądu działania te były dalece niewystarczające dla przyjęcia, że powódka w należyty sposób dążyła do ustalenia kręgu następców prawnych zmarłej właścicielki lokalu. Nie można zatem przyjąć, aby w okolicznościach niniejszej sprawy podniesienie zarzutu przedawnienia jawiło się jako nadużycie prawa podmiotowego z uwagi na szczególną staranność powódki i obiektywnie istniejące przeszkody w dążeniu do ustalenia kręgu następców prawnych A. K.

Sąd nie znalazł podstaw do uznania, że podniesienie zarzutu przedawnienia przez pozwaną stanowiło nadużycie prawa podmiotowego z uwagi na uprzednie nabycie przez pozwaną prawa własności przedmiotowej nieruchomości. Okoliczność ta nie może samoistnie uzasadniać ww. zarzutu. Nabycie prawa własności przez pozwaną nastąpiło z mocy prawa, na skutek sukcesji generalnej, z chwilą otwarcia spadku (śmierci) A. K. Nie doszło to tego na skutek działań pozwanej, która doprowadziła wyłącznie do stwierdzenia tego stanu rzeczy prawomocnym postanowieniem Sądu. Jak wskazano powyżej, brak było przeszkód do niezwłocznego podjęcia niezbędnych działań w celu ustalenia kręgu spadkobierców spadkodawczyni. W konsekwencji, nabycie prawa własności nieruchomości nie mogło w braku szczególnych okoliczności przemawiać za niedopuszczalnością podniesienia przez aktualnego właściciela zarzutu przedawnienia roszczenia z tytułu zaliczek na pokrycie kosztów zarządu nieruchomością wspólną. Wykonanie ww. uprawnienia kształtującego nie godziło w zasady współżycia społecznego, przez które należy rozumieć powszechnie uznane normy etyczne.

http://orzeczenia.ms.gov.pl/content/$N/ ... -10-27_001