Czynności zarządu rzeczą wspólną a czynności zachowawcze

Orzecznictwo sądów rejonowych, okręgowych i apelacyjnych.
Wiadomość
Autor
piotrusb
.
.
Posty: 5967
Rejestracja: 28-12-2009, 17:51

Czynności zarządu rzeczą wspólną a czynności zachowawcze

#1 Post autor: piotrusb » 11-06-2019, 10:28

Wyrok Sądu Okręgowego w Olsztynie z dnia 15 maja 2019 r., sygn. akt IX Ca 98/19.
Podstawę dochodzonego przez powoda roszczenia stanowił art. 222 § 2 k.c.
Przepis ten stanowi, że przeciwko osobie, która narusza własność w inny sposób aniżeli przez pozbawienie faktycznego władztwa nad rzeczą, przysługuje właścicielowi roszczenie o przywrócenie stanu zgodnego z prawem i o zaniechanie naruszeń.
Zgodnie z poglądami doktryny na podstawie art. 222 § 2 w zw. z art. 209 k.c. należy przyjąć, że z roszczeniem negatoryjnym może wystąpić każdy współwłaściciel, albowiem czynność ta zmierza do zachowania wspólnego prawa. Roszczenie jest wtedy kierowane przeciwko osobie trzeciej. Sprawa się komplikuje, gdy pośredniego naruszenia własności dopuszczają się współwłaściciele względem siebie. Nie ma wtedy zastosowania art. 206 k.c., ponieważ żaden ze współwłaścicieli nie został pozbawiony współposiadania rzeczy wspólnej. Współwłaścicielom między sobą przysługuje tylko roszczenie o ochronę wspólnych interesów, nie mają więc oni legitymacji do wytoczenia powództwa negatoryjnego tak długo, dopóki trwa współwłasność (Wojciech Jan Katner, Ukształtowanie legitymacji w procesie negatoryjnym a pośrednie naruszenie własności Palestra 25/5(281), 44-56 1981).
Wszelkie spory między współwłaścicielami są sporami związanymi z wykonywaniem zarządu rzeczą wspólną, regulowanymi przez art. 199 – 208 k.c. W stosunkach wewnętrznych między współwłaścicielami niemożliwe jest wystąpienie przez współwłaścicieli z roszczeniem negatoryjnym przeciwko sobie. Nie ma tutaj także miejsca na analogię do instytucji vindicatio partis, ponieważ w szczególnym przypadku wyzucia współwłaściciela z posiadania rzeczy nie można w ogóle mówić o wspólnym zarządzie rzeczą wspólną i uzasadnione jest jedynie wystąpienie z roszczeniem windykacyjnym (T. Dybowski Ochrona własności w polskim prawie cywilnym, Warszawa 1969r., K. Królikowska, komentarz do art. 222 Kodeksu cywilnego [w:] K. Osajda, Kodeks cywilny. Komentarz, Legalis 2019).
W konsekwencji powód nie posiada do legitymacji co do wytoczenia powództwa negatoryjnego opartego na art. 222 § 2 k.c.

Powyższa konkluzja znajduje również potwierdzenie w orzecznictwie Sądu Najwyższego.
Sąd ten w uchwale z dnia 15 listopada 2018r (III CZP 50/18), dokonał analizy tego jakie czynności należy uznać za czynności zarządu rzeczą wspólną a jakie stanowią czynności zachowawcze.
W uzasadnieniu uchwały Sąd Najwyższy wskazał, iż celem czynności zachowawczej w rozumieniu art. 209 k.c. jest ochrona wspólnego prawa przed możliwym niebezpieczeństwem utraty prawa własności, uszkodzenia, czy pogorszenia rzeczy, stanowiącej przedmiot współwłasności. W tym pojęciu mieszczą się czynności zmierzające do usunięcia zagrożenia wspólnej rzeczy i wspólnego prawa własności tej rzeczy, a także czynności podejmowane w sytuacji, gdy już doszło do naruszenia wspólnego prawa. Przyjmuje się, że czynność zachowawcza nie może być wykonana tylko w stosunku do części prawa własności rzeczy, lecz niepodzielnie w stosunku do całego prawa własności. Czynność zachowawcza może być: czynnością natury faktycznej (np. zastosowanie dozwolonej samopomocy, czy rozebranie grożącego zawaleniem budynku), czynnością materialnoprawną (np. zawarcie w trybie pilnym umowy najmu, dzierżawy, czy sprzedaż rzeczy ruchomej ulegającej szybkiemu zepsuciu), jak i czynnością procesową (np. wystąpienie z powództwem windykacyjnym, negatoryjnym).
Podejmowana samodzielnie przez któregokolwiek ze współwłaścicieli czynność zachowawcza musi zmierzać do zabezpieczenia (zaspokojenia) wspólnego interesu wszystkich współwłaścicieli. Konstrukcja upoważnienia każdego współwłaściciela do wszelkich czynności zachowawczych nie opiera się na przedstawicielstwie ustawowym jednego współwłaściciela wobec drugiego, lecz na wzajemnej reprezentacji interesów współwłaścicieli niedziałających przez współwłaścicieli działających. Cechą tej wzajemnej reprezentacji jest to, że współwłaściciel podejmuje czynność zachowawczą w imieniu własnym, ale w interesie pozostałych współwłaścicieli. Dokonanie czynności zachowawczej z założenia musi być ukierunkowane na ochronę wspólnego prawa wszystkich współwłaścicieli, a nie wyłącznie interesu współwłaściciela dokonującego takiej czynności. W takich przypadkach współwłaściciel powinien korzystać z uprawnień, regulowanych innymi przepisami o współwłasności. Poprzez powołanie się na legitymację z art. 209 k.c., współwłaściciel nie może realizować swoich roszczeń w celu obejścia art. 201 k.c., art. 202 k.c. i art. 206 k.c. Wyjątkowy charakter legitymacji współwłaścicieli do dokonania czynności zachowawczej powoduje, że może być ona podjęta wyłącznie ze skutkiem w stosunku do osób trzecich, czyli ma zastosowanie w tzw. stosunkach zewnętrznych wynikających ze stosunku współwłasności. Współwłaściciel nie może więc skutecznie wystąpić przeciwko innemu współwłaścicielowi z powołaniem się na uprawnienie z art. 209 k.c. W takich przypadkach współwłaściciel powinien poszukiwać ochrony na gruncie przepisów normujących stosunki pomiędzy współwłaścicielami (np. art. 202 k.c. - jeśli pozostali współwłaściciele podejmują czynności zmierzające do zniszczenia lub pogorszenia rzeczy, czy art. 206 k.c. - gdy współwłaściciele nie dopuszczają pozostałych do współposiadania wspólnej rzeczy).

Sąd Najwyższy zwrócił uwagę, iż czynności zachowawcze w rozumieniu art. 209 k.c. nie są nakierowane na zarząd rzeczą wspólną i nie mogą być rozpatrywane w kategoriach sprawowania zarządu rzeczą wspólną, gdyż są to odrębne instytucje prawne, aczkolwiek każda czynność zachowawcza z założenia stanowić będzie czynność wchodzącą w skład czynności, jakie są podejmowane w ramach zarządu rzeczą wspólną. Jednak tego rodzaju czynność jest oderwana od istoty sprawowania zarządu, który obejmuje ogół czynności i działań podejmowanych w celu gospodarowania rzeczą wspólną, ale także i jej ochrony. Zarząd jest wykonywany w sposób stały, zaś czynności zachowawcze oceniane w świetle art. 209 k.c. mają charakter jednorazowy, incydentalny i wynikają z istoty współwłasności rzeczy, którą cechuje jedność przedmiotu, wielość podmiotów i niepodzielność samego prawa. Nie ma podstaw prawnych do rozróżniania na gruncie art. 209 k.c. czynności zwykłego zarządu i czynności przekraczających ten zarząd, a w konsekwencji ograniczenia zastosowania tego przepisu jedynie w odniesieniu do czynności zwykłego zarządu. W konkretnym stanie faktycznym może się okazać, że czynnością zachowawczą będzie czynność przekraczająca zakres zwykłego zarządu, do której nie będzie potrzebna zgoda wszystkich pozostałych współwłaścicieli, jak tego wymaga art. 199 k.c. (np. sprzedaż rzeczy ulegającej szybkiemu zepsuciu). Przepis art. 209 k.c. obejmuje bowiem wykonywanie wszelkich czynności oraz wszelkich roszczeń, które zmierzają do zachowania wspólnego prawa. Czynności zarządu rzeczą wspólną są czynnościami gospodarowania, natomiast czynności zachowawcze, stanowią przejaw ochrony wspólnego prawa i nie wchodzą w zakres pojęcia zarządu. W art. 209 k.c. ustawodawca wyeksponował ochronę wspólnego prawa do rzeczy w celu zachowania jej integralności i całości, czyli aspekt przedmiotowy stosunku współwłasności, a nie ochronę indywidualnych interesów poszczególnych współwłaścicieli. W tym kontekście pod pojęcie czynności zachowawczych w rozumieniu tego przepisu podpadać będą wszystkie te z nich, które mogą być wykonane w stosunku do całości.

Brak legitymacji powoda w niniejszym postępowaniu nie oznacza jednak, że pozbawiony jest on ochrony prawnej.
Podkreślić należy, iż powód ma prawo do współkorzystania z nieruchomości wspólnej zgodnie z jej przeznaczeniem oraz podejmowania decyzji o dokonywanych czynnościach dotyczących rzeczy wspólnej.
Sprawowanie zarządu rzeczą wspólną wymaga współdziałania współwłaścicieli – zgodnie bowiem z przepisem art. 200 k.c., każdy ze współwłaścicieli jest obowiązany do współdziałania w zarządzie rzeczą wspólną.
Obowiązek ten polega na aktywnym, w miarę istniejących potrzeb, udziale w podejmowaniu decyzji dotyczących rzeczy wspólnej, np. w zakresie administrowania nieruchomością, podejmowania decyzji o remontach, pobierania pożytków i dochodów, ponoszenia związanych z tym wydatków i ciężarów.
Zgodnie z ogólnym unormowaniem, do rozporządzania rzeczą wspólną oraz do innych czynności, które przekraczają zakres zwykłego zarządu, potrzebna jest zgoda wszystkich współwłaścicieli (art. 199 k.c. ) natomiast do czynności zwykłego zarządu rzeczą wspólną potrzebna jest zgoda większości współwłaścicieli (art. 201 k.c.).
Może zajść taka sytuacja, iż jeden ze współwłaścicieli będzie posiadał większość udziałów w rzeczy wspólnej i to on sam będzie mógł dokonywać czynności zwykłego zarządu, bez konieczności wyrażania zgody przez pozostałych.
Dla zabezpieczenia interesów mniejszości, ustawodawca przewidział jednak możliwość wydania rozstrzygnięcia przez sąd w przypadku, gdy większość współwłaścicieli postanawia dokonać czynności rażąco sprzecznej z zasadami prawidłowego zarządu rzeczą wspólną (art. 202 k.c.). Sąd w orzeczeniu może zakazać dokonania określonej czynności bądź nakazać jej zmodyfikowanie. Jednakże Sąd nie może rozstrzygnąć pozytywnie o wniosku, gdy czynność została już dokonana. (S. Rudnicki komentarz do art. 202 k.c. LexisNexis, 2011).

Na obecnym etapie nie ma zatem podstaw do nakazania usunięcia dotychczas wykonanych już przez pozwanych robót.
Nie jest możliwe bowiem podważanie w trybie art. 202 KC czynności już dokonanych – jeżeli w chwili zamknięcia rozprawy czynność będzie już dokonana, wniosek podlega oddaleniu. Aby tego uniknąć, wnioskodawca powinien żądać zabezpieczenia roszczenia poprzez zakazanie dokonywania określonej czynności do czasu zakończenia postępowania (art. 755 § 1 KPC).
Godzi się również zauważyć, że między stronami zawisła sprawa X Ns 627/18 dotycząca dokonania czynności przekraczających zakres zarządu rzeczą wspólną. W tych warunkach niedopuszczalnym byłoby wydanie orzeczenia zakazującego pozwanym en bloc wykonywania robót budowlanych na klatce schodowej, kiedy mogą one zostać uznane za konieczne w innym toczącym się postępowaniu.
http://orzeczenia.ms.gov.pl/content/$N/ ... -05-15_002
piotrusb

Link:
BBcode:
HTML:
Schowaj odnośniki
Pokaż odnośniki do wpisu

ODPOWIEDZ
  • Podobne tematy
    Odpowiedzi
    Odsłony
    Ostatni post

Wróć do „Orzecznictwo sądów powszechnych”