Powództwo o ustalenie nieistnienia uchwały, a interes materialno-prawny właścicieli

Orzecznictwo sądów rejonowych, okręgowych i apelacyjnych.
Wiadomość
Autor
piotrusb
.
.
Posty: 5967
Rejestracja: 28-12-2009, 17:51

Powództwo o ustalenie nieistnienia uchwały, a interes materialno-prawny właścicieli

#1 Post autor: piotrusb » 09-02-2018, 10:38

Wyrok Sądu Apelacyjnego w Warszawie z dnia 20 grudnia 2017 r., sygn. akt V ACa 984/17.
Powództwo w sprawie niniejszej zostało oparte na art. 189 k.p.c., który przewiduje m.in. możliwość żądania ustalenia istnienia stosunku prawnego lub prawa. Sąd Okręgowy zasadnie uznał, że wykazanie interesu prawnego stanowi materialno - prawną przesłankę, od której spełnienia uzależnione jest dochodzenie tego roszczenia. Badanie interesu prawnego powoda w ubieganiu się o wydanie rozstrzygnięcia ustalającego prawo lub stosunek prawny powinno wyprzedzać badanie ustalenia prawa czy stosunku prawnego (por. wyrok Sądu Apelacyjnego w Łodzi z dnia 10 lutego 2016 r., I ACa 1178/15), natomiast brak interesu prawnego w rozumieniu art. 189 k.p.c. w wytoczeniu powództwa stanowi wystarczającą przesłankę do jego oddalenia bez konieczności badania ustalenia prawa (por. wyrok Sądu Apelacyjnego w Warszawie z dnia 25 maja 2017 r., I ACa 452/16). Dlatego też, sąd pierwszej instancji, przyjmując brak interesu prawnego po stronie powodów, miał podstawy ku temu, aby odstąpić od badania pozostałych przesłanek, od których uzależnione jest stwierdzenie, że uchwały opisane w pozwie zostały skutecznie podjęte i istnieją w obrocie prawnym. Stanowisko to zostało jednak oparte na błędnym przyjęciu niespełnienia pierwszej z przesłanek określonych w art. 189 k.p.c., a więc braku interesu prawnego.

Interes prawny w rozumieniu art. 189 k.p.c. jest kategorią obiektywną i występuje wtedy, gdy sam skutek, jaki wywoła uprawomocnienie się wyroku ustalającego, zapewni powodowi ochronę jego prawnie chronionych interesów, czyli definitywnie zakończy spór istniejący lub prewencyjnie zapobiegnie powstaniu takiego sporu w przyszłości, a jednocześnie interes ten nie podlega ochronie w drodze innego środka. W grę wchodzi przy tym sytuacja, gdy powód może uczynić zadość potrzebie ochrony swej sfery prawnej przez samo ustalenie istnienia bądź nieistnienia prawa lub stosunku prawnego. (por. wyroki Sądu Najwyższego: z dnia 4 października 2001 r., I CKN 425/00, z dnia 8 maja 2000 r., V CKN 29/00, z dnia 9 lutego 2012 r., III CSK 181/11, z dnia 14 marca 2012 r., II CSK 252/11 i z dnia 19 września 2013 r., I CSK 727/12). W procesie o ustalenie strona powodowa musi udowodnić, że ma interes prawny w wytoczeniu powództwa przeciwko konkretnemu pozwanemu, który przynajmniej potencjalne, stwarza zagrożenie dla jego prawnie chronionych interesów, a sam skutek, jaki wywoła uprawomocnienie się wyroku ustalającego, zapewni powodowi ochronę jego praw przez definitywne zakończenie istniejącego między tymi stronami sporu lub prewencyjnie zapobiegnie powstaniu w przyszłości takiego sporu, tj. obiektywnie odpadnie podstawa jego powstania (por. wyrok Sądu Najwyższego z dnia 18 czerwca 2009 r., II CSK 33/09). W orzecznictwie daje się zauważyć postępującą tendencję do elastycznego, szerokiego pojmowania pojęcia "interesu prawnego" w rozumieniu art. 189 k.p.c., z uwzględnieniem celowościowej jego wykładni, konkretnych okoliczności danej sprawy oraz tego, czy w drodze innego powództwa np. o świadczenie strona może uzyskać pełną ochronę (por. wyrok Sądu Najwyższego z dnia 27 stycznia 2004 r. II CK 387/02). Należy przy tym podkreślić, że pojęcie interesu powinno być interpretowane z uwzględnieniem szeroko pojmowanego dostępu do sądów w celu zapewnienia ochrony prawnej. Wynika to z obowiązujących standardów międzynarodowych oraz z art. 45 Konstytucji (por. wyroki Sądu Najwyższego z dnia 2 lutego 2006 r., II CSK 395/05, z dnia 1 kwietnia 2004 r., II CK 125/03 i z dnia 20 lutego 2003 r., I CKN 58/01).

Akceptując powyższe założenia, Sąd Apelacyjny doszedł do przekonania, iż stanowisko sądu pierwszej instancji co do braku interesu prawnego po stronie powodów jest pozbawione podstaw. Teza, jakoby interes powodów wyczerpywał się w sferze faktów, w związku z ich oczekiwaniem co do udziału w zarządzie wspólnoty konkretnych osób nie jest przekonująca, a nadto nie została opatrzona uzasadnieniem, co uzasadnia podniesienie zarzutu naruszenia art. 328 § 2 k.p.c. Jak trafnie podnoszą skarżący, uchwały, których istnienie stanowi element podstawy faktycznej powództwa, mogą kształtować sytuację wewnątrz wspólnoty, ale także odnoszą realny skutek w sferze relacji wspólnoty z podmiotami zewnętrznymi. Członkowie zarządu, są przedstawicielami właścicieli lokali, a podejmowane czynności wywołują określone skutki, nie tylko w sferze faktów, ale także co do praw członków wspólnoty. Zgodnie bowiem z przepisami ustawy z dnia 24 czerwca 1994 r. o własności lokali zarząd m.in. kieruje sprawami wspólnoty i reprezentuje ją za zewnątrz oraz w stosunkach pomiędzy wspólnotą a poszczególnymi właścicielami lokali (art. 21 ust. 1), samodzielnie podejmuje czynności zwykłego zarządu (art. 22 ust. 1), kieruje do sądu żądanie rozstrzygnięcia spraw wspólnoty (art. 24), zwołuje zebrania (art. 31 pkt a), czy zawiadamia o nich członków wspólnoty (art. 32 ust. 1). W okolicznościach sprawy spór odnosi się do sfery zarządu nieruchomością wspólną, zaś wykonywanie zarządu tą nieruchomością jest wykonywaniem prawa majątkowego (por. postanowienia Sądu Najwyższego z dnia 16 listopada 2006 r., II CZ 78/06 i z dnia 9 września 2010 r., I CZ 44/10 oraz uchwała z dnia 9 grudnia 2005 r., III CZP 111/05). W związku z tym powództwo w przedmiotowej sprawie realizuje rozumiany w powyższy sposób, obiektywnie istniejący interes ekonomiczny powodów, jaki wynika z ich prawa własności nieruchomości, a dobro chronione przez powodów bezpośrednio wpływa na sferę ich interesów majątkowych. Nie ma przy tym znaczenia fakt, iż sporne uchwały nie dotyczą bezpośrednio osoby żadnego z powodów, ponieważ to nie oni zostali objęci wnioskiem o usunięcie z zarządu i nie oni kandydowali do tego organu. Jak bowiem trafnie stwierdził Sąd Najwyższy, potrzeba szerokiego rozumienia interesu prawnego prowadzi do wniosku, że ma go także podmiot, na którego prawa lub obowiązki w jakimś zakresie może wpłynąć istnienie lub nieistnienie prawa przysługującego innym podmiotom lub stosunku prawnego łączącego inne podmioty (por. wyrok z dnia 15 lipca 2010 r., IV CSK 24/10). Należy także przyjąć, iż w istocie powodowie, wobec decyzji dotychczasowego zarządu o zakończeniu głosowania, nie mają, poza drogą sądową, możliwości doprowadzenia do wyjaśnienia wątpliwości odnoszących się do uzyskania bądź nieuzyskania przez projekty uchwał wymienionych w pozwie wymaganej większości. W ramach tej drogi przysługuje im jedynie powództwo o ustalenie oparte na treści art. 189 k.p.c. Zdaniem sądu odwoławczego, nie można zakwestionować interesu prawnego, gdy wydanie orzeczenia na podstawie art. 189 k.p.c. ma znaczenie zarówno dla obecnych, jak i przyszłych, możliwych, ale obiektywnie prawdopodobnych stosunków prawnych i praw, albo sytuacji prawnej podmiotu występującego z żądaniem. Okoliczności te przesądzają, zdaniem sądu drugiej instancji o istnieniu po stronie powodów interesu prawnego.

W ocenie Sądu Apelacyjnego przyjąć należy, że źródłem interesu prawnego powodów, będącego materialnoprawną przesłanką uwzględnienia powództwa na podstawie art. 189 k.p.c., jest ich stosunek członkostwa w pozwanej wspólnocie. Stanowisko takie konsekwentnie prezentuje Sąd Najwyższy (wyroki z dnia 30 września 2015 r., I CSK 773/14, z dnia 15 lipca 2010 r., IV CSK 24/10 i z dnia 14 marca 2013 r., I CSK 382/12) i znajduje ono odzwierciedlenie w orzecznictwie sądów powszechnych (por. wyrok Sądu Apelacyjnego w Warszawie z dnia 13 lutego 2015 r., I ACa 721/14). Do chwili rozstrzygnięcia przez sąd kwestii istnienia lub nieistnienia ww. uchwał w obrocie prawnym po stronie powodów istnieć będzie stan niepewności co do ich związania bądź braku związania tymi uchwałami, co przesądza o istnieniu ich interesu prawnego w wytoczeniu powództwa o ustalenie.

W związku z powyższym Sąd Apelacyjny uznał, iż zarzut apelacyjny dotyczący naruszenia przez sąd pierwszej instancji art. 189 k.p.c. jest uzasadniony. W istocie bowiem powodowie posiadają interes prawny, który umożliwia im poddanie pod osąd kwestii istnienia opisanych w pozwie uchwał.

Interes ten musi istnieć przez cały tok postępowania, co wynika z treści art. 316 § 1 k.p.c., mającego odpowiednie zastosowanie w postępowaniu apelacyjnym z mocy art. 391 § 1 k.p.c. i nakazującego uwzględniać przy orzekaniu stan rzeczy istniejący w chwili zamknięcia rozprawy. W odpowiedzi na apelację strona pozwana podniosła, iż w dniu 11 stycznia 2016 r. właściciele lokali podjęli uchwałę w sprawie uzupełnienia składu zarządu wspólnoty o osobę R. O., wadliwie przyjmując, iż okoliczność ta eliminuje stan niepewności w stosunkach prawnych pomiędzy powodami a wspólnotą. Dalsze zmiany w składzie zarządu wspólnoty mieszkaniowej nie wykluczają bowiem ustalenia, że w okresie poprzedzającym podjęcie uchwały nr(...) skład ten był zgodny z treścią uchwał nr(...) i nr (...) (o ile – jak twierdzą powodowie - zostały one podjęte), nawet jeśli nie spełniałby wymogu składu trzyosobowego. W zależności od wyniku niniejszego postępowania może się okazać, że obecnie zarząd pozwanej wspólnoty składa się z jednego, dwóch, trzech lub czterech członków, co może wymagać podjęcia w przyszłości dalszych działań, lecz nie przekreśla interesu prawnego powodów w żądaniu ustalenia istnienia uchwał nr(...) i nr (...). Mając na uwadze zakreśloną w pozwie podstawę faktyczną powództwa, uznać więc należy, że po stronie powodowej występuje interes prawny w rozumieniu art. 189 k.p.c., uzasadniający dochodzenie ustalenia istnienia uchwał pozwanej wspólnoty.

Interes prawny w sprawie o ustalenie stosunku prawnego lub prawa nie decyduje wprost o zasadności powództwa, a jedynie warunkuje możliwość badania i ustalania prawdziwości twierdzeń powoda, że dany stosunek prawny lub prawo istnieje. Można zatem powiedzieć, że ustalenie interesu prawnego otwiera tylko osobie zainteresowanej możliwość wykazania swoich racji co do istnienia stosunku prawnego lub prawa (por. wyrok Sądu Najwyższego z dnia 15 lipca 2010 r., IV CSK 24/10). Orzeczenie Sądu Okręgowego, opierające się na przyjęciu braku tego interesu po stronie powodów, skutkuje nierozpoznaniem istoty sprawy, bowiem nie zostały zbadane merytoryczne przesłanki roszczenia. Sąd pierwszej instancji zaniechał ustaleń faktycznych w tym zakresie i oddalił wnioski dowodowe złożone na tę okoliczność, pozbawiając powodów możliwość wykazania zasadności powództwa, co uzasadnia uchylenie zaskarżonego wyroku i przekazanie sprawy do ponownego rozpoznania (por. wyrok Sądu Apelacyjnego w Szczecinie z dnia 23 grudnia 2014 r., I ACa 441/14).

W orzecznictwie Sądu Najwyższego wskazuje się, że wykładnia pojęcia nierozpoznanie istoty sprawy w rozumieniu art. 386 § 4 k.p.c. nakazuje przyjąć, że jest to brak rozstrzygnięcia co do przedmiotu sprawy, wyznaczonego treścią i materialnoprawną podstawą żądania powoda, a także materialnoprawnymi i procesowymi zarzutami pozwanego. Do nierozpoznania istoty sprawy dochodzi zatem wówczas, gdy sąd zaniechał zbadania wskazanych wyżej kwestii bezpodstawnie przyjmując, że istnieje przesłanka materialnoprawna lub procesowa unicestwiająca roszczenie (por. postanowienia Sądu Najwyższego z dnia 26 stycznia 2017 r., II CZ 134/16, z dnia 23 września 1998 r., II CKN 897/97, z dnia 12 lutego 2002 r., I CKN 486/00 i z dnia 7 kwietnia 2016 r. II CZ 6/16). Do nierozpoznania istoty sprawy dochodzi również w sytuacji, w której sąd pierwszej instancji dokonał oceny prawnej roszczenia bez oparcia jej o właściwie ustaloną powodową podstawę faktyczną i w sprawie zachodzi potrzeba poczynienia po raz pierwszy niezbędnych ustaleń faktycznych. Skorzystanie w takim wypadku z możliwości uzupełnienia postępowania dowodowego przez sąd drugiej instancji godziłoby w zasadę dwuinstancyjności postępowania sądowego, zagwarantowaną w art. 176 Konstytucji (postanowienia Sądu Najwyższego z dnia 10 stycznia 2017 r., V CZ 77/16 i z dnia 9 lutego 2017 r., IV CZ 108/16).

Przy ponownym rozpoznaniu sprawy Sąd Okręgowy powinien uzupełnić postępowanie dowodowe zgodnie z wnioskami stron i poczynić ustalenia faktyczne w zakresie istotnym dla dokonania oceny, czy w rzeczywistości doszło do podjęcia uchwał, których ustalenia istnienia oczekują powodowie. Konieczne będzie więc wyjaśnienie, czy i ewentualnie na jakiej podstawie głosowanie zostało zakończone, pomimo tego, że – jak stwierdził zarząd w ówczesnym składzie, projekty uchwał nie uzyskały wymaganej większości pozwalającej na stwierdzenie, że zostały przyjęte bądź odrzucone przez członków wspólnoty mieszkaniowej. Ponadto, ustalenia wymaga to, czy faktycznie za podjęciem tych uchwał nie głosowali właściciele dysponujący większością udziałów. W tym celu niezbędne będzie dokonanie weryfikacji sposobu, w jaki głosowali właściciele, z uwzględnieniem głosów oddanych dwukrotnie i prawnych konsekwencji ewentualnej zmiany decyzji przez część głosujących. Dopiero wówczas możliwe będzie ustalenie, czy jedna bądź obie uchwały uzyskały większość niezbędną do ich podjęcia, a w konsekwencji, czy powództwo zasługuje na uwzględnienie.
http://orzeczenia.ms.gov.pl/content/$N/ ... -12-20_001
piotrusb

Link:
BBcode:
HTML:
Schowaj odnośniki
Pokaż odnośniki do wpisu

ODPOWIEDZ
  • Podobne tematy
    Odpowiedzi
    Odsłony
    Ostatni post

Wróć do „Orzecznictwo sądów powszechnych”