Do uchwał wspólnoty nie ma zastosowania zasada zakazu retroaktywności

[piotrusb]

Wyrok Sądu Apelacyjnego w Poznaniu z dnia 30 listopada 2022 r., sygn. akt I ACa 952/20.

Stosownie do przepisów art. 25 ust. 1 i 1a u.wł.lok. uchwała właścicieli lokali niezgodna z przepisami prawa, z umową właścicieli lub naruszająca zasady prawidłowego zarządu albo w inny sposób naruszająca interes prawny właściciela, może być przez niego zaskarżona do sądu w zawitym terminie 6-tygodniowym, liczonym od dnia podjęcia uchwały na zebraniu ogółu właścicieli.

Oznacza to, że ustawodawca przyjął koncepcję tzw. nieważności względnej uchwał, z wyłączeniem, co do zasady, możliwości ustalenia ich nieważności, w przypadku sprzeczności z prawem, na podstawie ogólnych norm art. 58 kc.

Dotyczy to w szczególności ewentualnej niezgodności uchwały z typowymi przepisami u.wł.lok. oraz kodeksu cywilnego, regulującymi funkcjonowanie wspólnoty, w tym tryb podejmowania przez nią czynności (por. np. R. Dziczek, „Własność lokali. Komentarz. Wzory pozwów i wniosków sądowych”., Wyd. LexisNexis, Wyd. 4, W-wa 2008, str. 183).

Z tego wynika, że jedyną drogą wzruszenia uchwały wspólnoty właścicieli lokali jest jej zaskarżenie w trybie art. 25 u.wł.lok.

Skorzystanie (lub nie) przez właściciela lokalu z tej drogi wyczerpuje, co do zasady, jego interes prawny w podważaniu uchwały na drodze sądowej.

Rozważania teoretycznoprawne tego problemu są jednak o tyle bezprzedmiotowe na gruncie rozpoznawanej sprawy, że, jak trafnie zauważył Sąd Okręgowy, powód zaskarżył kwestionowaną uchwałę w ustawowym terminie, wynikającym z art. 25 ust. 1a u.wł.lok., a z kolei niezgodność uchwały z prawem jest jedną z przesłanek jej zaskarżenia, wymienionych w art. 25 ust. 1 u.wł.lok.

Wbrew jednak poglądowi skarżącego przedmiotowa uchwała nie pozostaje w sprzeczności z jakimkolwiek przepisem prawa, w szczególności z art. 3 kc lub z art. 12 ust. 3 u.wł.lok.

Stosownie do treści art. 3 kc „ustawa nie ma mocy wstecznej, chyba że wynika to z jej brzmienia lub celu”.

W judykaturze i doktrynie prawa przyjmuje się szerokie rozumienie pojęcia „ustawa”, obejmując nim także inne niż ustawa sensu stricte przepisy prawa, jak rozporządzenia, różne akty prawa miejscowego itp.

Niemniej w tym katalogu zawierają się wyłącznie akty prawa, regulującego stosunki cywilnoprawne, stanowionego przez uprawnione organa władzy publicznej lub podmioty, którym wydawanie takich aktów organy te zleciły na podstawie upoważnienia ustawowego.

Nie ma natomiast jakichkolwiek podstaw do rozciągania pojęcia „ustawy”, również w drodze analogii, na wewnątrzkorporacyjne akty regulujące działalność osób prawnych lub innych podmiotów, którym ustawodawca przyznał zdolność prawną i zdolność do czynności prawnych (statuty, uchwały, regulaminy itp.).

Zgodnie z utrwaloną od dawna wykładnią mają bowiem one charakter wyłącznie czynności cywilnoprawnych i stosuje się do nich regulacje dotyczące takich czynności (zob. bliżej: uchwały Sądu Najwyższego: z dnia 23 maja 1989r w spr. III CZP 34/89 oraz z dnia 18 maja 1995r w spr. III CZP 62/95 a także wyroki Sądu Najwyższego: z dnia 12 października 2001r w spr. V CKN 504/00 i z dnia 25 lipca 2003r w spr. V CKN 117/02).

Do tego typu czynności należą także uchwały podejmowane przez wspólnotę właścicieli lokali, mającą status tzw. ułomnej osoby prawnej (por. art. 6 zd. 2 u.wł.lok.).

Prawidłowo przyjął w tej sytuacji sąd I instancji, że zasada zakazu retroaktywności, o jakiej mowa w przepisie art. 3 kc, w realiach sprawy w ogólne nie znajdowała zastosowania.

Nie naruszył przy tym sąd orzekający przepisu art. 365 § 1 kpc, odrzucając odmienny pogląd prawny wyrażony w uzasadnieniu wyroku Sądu Rejonowego w Żaganiu z dnia 7 października 2019 r. w sprawie I C 1355/18.

Podzielić należy dominującą obecnie w judykaturze wykładnię art. 365 § 1 kpc, zgodnie z którą wynikająca z tego przepisu moc wiążąca wyroku dotyczy jedynie związania sentencją, a nie uzasadnieniem wyroku, czyli przesłankami faktycznymi i prawnymi przyjętymi za jego podstawę, gdyż zakresem prawomocności materialnej jest objęty tylko ostateczny wynik rozstrzygnięcia, a nie jego przesłanki (por. wyroki Sądu Najwyższego: z dnia 2015r. z dnia 15 stycznia 2015r. w sprawie IV CSK 181/14, LEX nr 1628952, z dnia 28 maja 2015r. w sprawie III CSK 330/14, LEX nr 1745797 oraz z dnia 7 kwietnia 2016r. w sprawie III CSK 276/15, LEX nr 2044479)

Motywy rozstrzygnięcia natomiast objęte są granicami mocy wiążącej wyroku tylko w takim zakresie, w jakim stanowią konieczne uzupełnienie rozstrzygnięcia i są niezbędne dla wyjaśnienia jego zakresu (wyrok Sądu Najwyższego z dnia 9 września 2015r. w spr. IV CSK 726/14).

Inną rzeczą jest, że dla przejrzystości rozliczeń właścicieli, którzy nie mają opomiarowanych swoich lokali przez zastosowanie zalegalizowanych liczników na wodę, byłoby korzystne, aby same zasady ich obciążania na przyszłość zużytą wodą zostały określone z góry, jeszcze przed rozpoczęciem okresu rozrachunkowego.

Niemniej, rozwiązanie przyjęte w zaskarżonej uchwale nie narusza prawa, a przede wszystkim stanowi wypełnienie przez pozwaną obowiązku ustawowego wynikającego z przepisu art. 26 ust. 3 ustawy z dnia 7 czerwca 2001 r. o zbiorowym zaopatrzeniu w wodę i zbiorowym odprowadzaniu ścieków (t.j. Dz. U.2020.2028).

Kwestionowana uchwała nie narusza też usprawiedliwionego interesu powoda.

Nie godząc się na montaż w swoich lokalach legalizowanych liczników na wodę musiał on liczyć się z tym, że za jej zużycie będzie musiał zapłacić w oparciu o zasady ustalone przez wspólnotę.

Przyjęcie innego rozwiązania skutkować musiałoby obciążeniem innych właścicieli, rozliczających się licznikami, za koszty korzystania z wody przez powoda, co, z przyczyn oczywistych, jest nie do zaakceptowania, jako naruszające zasadę wynikającą z przepisu art. 13 ust. 1 u.wł.lok.

Natomiast w ewentualnej sprawie o zapłatę może podlegać badaniu kwestia, czy pozwany dochodzi należności z zachowaniem limitu o jakim mowa w art. 26 ust. 2 w/w ustawy o zbiorowym zaopatrzeniu w wodę i zbiorowym odprowadzaniu ścieków.

Dodać należy, że zaskarżona uchwała nie naruszała także przepisu art. 12 ust. 3 u.wł.lok. Nie nakładała bowiem na powoda obciążeń innych lub większych, niż obowiązujące innych właścicieli, a jedynie, jak już wspomniano, stanowiła realizację dyspozycji przepisu art. 13 ust. 1 u.wł.lok.

https://orzeczenia.ms.gov.pl/content/$N ... -12-20_001

[irenalo]

Przepis art. 25 u.w.l., wyłącza, co do zasady, możliwość zastosowania art. 58 k.c., zgodnie z którym nieważne są czynności prawne sprzeczne z prawem i zasadami współżycia społecznego. Stanowi on normę prawną szczególną w odniesieniu do art. 58 k.c., gdyż reguluje w sposób odmienny skutek prawny sprzeczności czynności prawnej z ustawą lub zasadami współżycia społecznego.

Bardzo niebezpieczna teza.

Całe szczęście, że Wysoki Sąd napisał.

Podzielić należy dominującą obecnie w judykaturze wykładnię art. 365 § 1 kpc, zgodnie z którą wynikająca z tego przepisu moc wiążąca wyroku dotyczy jedynie związania sentencją, a nie uzasadnieniem wyroku, czyli przesłankami faktycznymi i prawnymi przyjętymi za jego podstawę, gdyż zakresem prawomocności materialnej jest objęty tylko ostateczny wynik rozstrzygnięcia, a nie jego przesłanki

[piotrusb]

Bardzo niebezpieczna teza.

I sąd wcale nie jest w tym poglądzie odosobniony. Np. Sąd Apelacyjny w Gdańsku w wyroku z 28 września 2012 r., sygn. akt V ACa 687/12 uznał, że jedyną drogą wzruszenia uchwały z powodu jej niezgodności z prawem (w tym sprzeczności z ustawą) jest zaskarżenie jej w trybie art. 25 uwl. W pojęciu „zaskarżenia” o jakim mowa w tym przepisie mieści się bowiem, zdaniem sądu, także żądanie stwierdzenia nieważności uchwały niezgodnej z przepisami prawa.

Sąd Apelacyjny w Gdańsku w wyroku z 27 marca 2013 r., sygn. akt V ACa 75/2013 stwierdził, iż art. 25 ust. 1 uwl ma charakter szczególny wobec dyspozycji art. 58 kc, a więc w sytuacji sprzeczności uchwały wspólnoty z prawem czy też z zasadami współżycia społecznego, podstawą prawną żądania i rozstrzygnięcia winien być tylko i wyłącznie art. 25 uwl.

Sąd Apelacyjny w Warszawie orzekł w wyroku z 10 kwietnia 2013 r., sygn. akt I ACa 1276/2012, że konstrukcja art. 25 uwl obejmuje także wadliwości uchwał w postaci niezgodności z przepisami ustawy, a zatem dokonana kontrola sądowa w trybie tego przepisu obejmuje wszelkie braki, także związane z naruszeniem prawa. Tak więc zastosowane rozwiązanie wyłącza co do zasady stosowanie przy badaniu uchwał wspólnoty art. 58 kc.

Sąd Apelacyjny w Katowicach w wyroku z 25 kwietnia 2013 r., sygn. akt V ACa 640/2012 stwierdził, że jedyną możliwością usunięcia uchwały wspólnoty z obrotu prawnego jest jej zaskarżenie w trybie art. 25 uwl. Skorzystanie (lub nie) przez właściciela lokalu z tej drogi wyczerpuje jego interes prawny w podważaniu uchwały na drodze sądowej.

Sąd Apelacyjny w Białymstoku w wyroku z 11 maja 2017 r., sygn. akt I ACa 811/16 podkreślił, że art. 25 uwl stanowi normę prawną szczególną w odniesieniu do art. 58 kc, gdyż reguluje w sposób odmienny skutek prawny sprzeczności czynności prawnej z ustawą. W razie spełnienia hipotezy art. 58 kc czynność prawna jest bowiem nieważna bezwzględnie od samego początku. Zatem zgodnie z zasadą lex specialis derogat legi generali norma prawna ogólna nie ma zastosowania do uchwały wspólnoty mieszkaniowej.

Sąd Apelacyjny w Szczecinie w wyroku z 21 czerwca 2017 r., sygn. akt I ACa 122/17 stwierdził, że art. 25 uwl wyłącza co do zasady możliwość zastosowania art. 58 kc, zgodnie z którym nieważne są czynności prawne sprzeczne z prawem i zasadami współżycia społecznego. Tym samym jeżeli właściciel lokalu nie zaskarżył uchwały w terminie wynikającym z art. 25 ust. 1a uwl, to nie może on w dogodnym dla siebie czasie domagać się jej wzruszenia, żądając stwierdzenia jej nieważności na podstawie art. 189 kpc w zw. z art. 58 kc.

Sąd Okręgowy w Słupsku w wyroku z 14 czerwca 2019 r., sygn. akt I C 836/18 orzekł, że jeśli właściciel lokalu nie zaskarży uchwały w terminie zakreślonym w art. 25 ust 1a uwl, to nie otwiera się dla niego, co do zasady, dodatkowa możliwość stwierdzenia jej nieważności na podstawie art. 189 kpc.

Sąd Apelacyjny w Szczecinie w wyroku z 6 października 2020 r., sygn. akt I ACa 799/19 stwierdził, iz przepis art. 25 ust. 1a uwl zakreślając sześciotygodniowy termin do zaskarżenia uchwały wspólnoty mieszkaniowej, ustanawia zarazem prekluzję do powoływania podstaw zaskarżenia. Po upływie wskazanego w nim terminu wykluczone jest powoływanie dalszych podstaw uzasadniających uchylenie uchwały stosownie do art. 25 ust. 1 uwl.

Sąd Apelacyjny w Poznaniu w wyroku z 30 listopada 2022 r., sygn. akt I ACa 952/20 stwierdził, że stosownie do art. 25 ust. 1 i 1a uwl uchwała właścicieli lokali niezgodna z przepisami prawa, z umową właścicieli lub naruszająca zasady prawidłowego zarządu albo w inny sposób naruszająca interes prawny właściciela, może być przez niego zaskarżona do sądu w zawitym terminie 6-tygodniowym, liczonym od dnia podjęcia uchwały na zebraniu ogółu właścicieli. Oznacza to, że ustawodawca przyjął koncepcję tzw. nieważności względnej uchwał, z wyłączeniem, co do zasady, możliwości ustalenia ich nieważności, w przypadku sprzeczności z prawem, na podstawie ogólnych norm art. 58 kc. Dotyczy to w szczególności ewentualnej niezgodności uchwały z typowymi przepisami uwl oraz kc, regulującymi funkcjonowanie wspólnoty, w tym tryb podejmowania przez nią czynności (por. np. R. Dziczek, „Własność lokali. Komentarz. Wzory pozwów i wniosków sądowych”., Wyd. LexisNexis, Wyd. 4, W-wa 2008, str. 183). Z tego wynika, że jedyną drogą wzruszenia uchwały wspólnoty właścicieli lokali jest jej zaskarżenie w trybie art. 25 uwl. Skorzystanie (lub nie) przez właściciela lokalu z tej drogi wyczerpuje, co do zasady, jego interes prawny w podważaniu uchwały na drodze sądowej.

Natomiast co najmniej tyle samo wyroków dopuszcza zaskarżenie uchwały w oparciu o art. 58 kc, jednak wszystkie składy orzekające podkreślają, że może to mieć miejsce tylko wyjątkowo i w przypadku szczególnie rażących naruszeń. Tak np. Sąd Apelacyjny w Gdańsku w wyroku z 30 października 2014 r., sygn. akt I ACa 444/14 uchylił w oparciu o art. 58 kc uchwałę wspólnoty, zgodnie z którą wszyscy współwłaściciele mieli ponosić w jednakowym (niezależnym od wielkości udziałów) stopniu ciężar kosztów ochrony nieruchomości, jako rażąco sprzeczną z art. 12 uwl. Ale juz Sąd Najwyższy w wyroku z 23 lutego 2006 r., sygn. akt I CK 336/06 stwierdził, iż niezachowanie formy aktu notarialnego przy podejmowaniu uchwały w sprawie zmiany sposobu zarządu jest uchybieniem mniejszej wagi i może być zaskarżone wyłącznie w trybie art. 25 uwl.

[irenalo]

Uchwała podjęta niezgodnie z prawem. Właściciel nie zaskarża, bo chce sprzedać mieszkanie i nie ma czasu biegać po sądach.
Nowy po kilku miesiącach orientuje się, że złamano prawo. I ...loteria?

[piotrusb]

Niestety tak. Zależy od sądu.